Toespraak Burgemeester Dodenherdenking 2023

Beste Beekenaren,

Er staat momenteel veel op het spel. Heel veel. Onze vrijheid en onze democratische waarden zijn opeens niet meer zo vanzelfsprekend. Er woedt een oorlog in Europa.

Anno 2023 hebben we vooral moed nodig. 

Moed speelde ook de hoofdrol in het toneelstuk ‘Wie heeft de moed’, van de hand van kinderboekenschrijver Jacques Vriens, dat eerder deze avond te zien was in ons Asta Theater.

‘Moed om te kiezen en moed om te verliezen’, zoals Jacques het zo treffend omschrijft in de magnifieke theatervoorstelling die werd opgevoerd door de jongeren van Toneelvereniging Ons Genoegen. 

Geconfronteerd werden we met vier scènes, waarin het maken van de moreel juiste keuze altijd te maken heeft met moed. Moed, soms zelfs tegen beter weten in. In de voorstelling draait het om herkenbare, alledaagse situaties. Situaties die we ons herinneren uit onze schooltijd, ons werk of uit ons sociale leven.
 
In één monoloog uit het stuk kijkt iemand terug op haar basisschooltijd. Op een vriendinnetje die gepest werd. Ze bleek autisme te hebben. Het meisje dat terugblikt op die periode had niet de moed om voor haar vriendin op te komen, niet het lef om nog vriendinnen te willen zijn. Ze liet haar vriendin- Karlijn- achter. Dat is pijnlijk; en ook pijnlijk herkenbaar voor iedereen.
Vier korte verhalen werden ons voorgeschoteld die de kern van onze huidige bijeenkomst raken. Vier keer draait het om het hebben van moed; en het  maken van een wezenlijk verschil. 

In tal van situaties- groot of klein- komt het erop aan om moed te tonen. Moed om in opstand te komen tegen onrecht en moed om -zoals in de scène  over Karlijn- toe te geven dat je ernaast zat, dat je een verkeerde beslissing nam. Moed tonen en in verzet komen hebben niet altijd te maken met de grote gebeurtenissen. Moed begint schoorvoetend, met kleine daden.

Het prachtige stuk van Jacques Vriens werkt door in onze geest. Dat doet alle goede kunst. 

Wat kunst ook doet is vragen stellen. Het brengt ons in aanraking met ongewone situaties en levens van andere mensen. 

Kunst stelt – zoals men in Vlaanderen zegt – iets in vraag. Iets wordt in twijfel getrokken. Kunst spoort je aan om zelf na te denken, te voelen en vragen te stellen over het leven of welk onderwerp dan ook.
Om een goede keuze te maken heb je de moed nodig om de juiste vragen te stellen.

De vorig jaar overleden dichter Remco Campert heeft in het gedicht ‘Iemand stelt de vraag’ uit 1970 een strofe gewijd aan verzet en het stellen van een vraag. 

Die strofe gaat als volgt:
Verzet begint niet met grote woorden
maar met kleine daden

zoals storm met zacht geritsel in de tuin
of de kat die de kolder in z’n kop krijgt

zoals brede rivieren
met een kleine bron
verscholen in het woud

zoals een vuurzee
met dezelfde lucifer
die een sigaret aansteekt 

zoals liefde met een blik
een aanraking
iets dat je opvalt in een stem

jezelf een vraag stellen
daarmee begint verzet

en dan die vraag aan een ander stellen.

Beste mensen,

Dit is de kern van wat wij hier vandaag doen. We stellen ons de vraag en we stellen elkaar de vraag: ‘Wie heeft de moed’?

Het feit dat we op deze Nationale Dodenherdenking samenkomen om die vraag te stellen is een daad van moed. We herdenken de gevallenen in oorlogen. Die van vroeger; en die van vandaag.

We herdenken de doden. En we prijzen die mensen die vandaag de moed hebben om de juiste vragen te stellen, om in actie te komen tegen onrecht, oorlog en andere humanitaire rampen.

Niets doen is laf. Wegkijken is verwerpelijk. Wie niets doet, maakt zich medeschuldig.

Het doet me deugd dat de moedige daad van het herdenken, van het vieren van de vrijheid en het stellen van de juiste vragen hier in vruchtbare bodem valt. 
Want Beek mag dan wel klein zijn, haar humanitaire hart is groot.

Inmiddels hebben we ruim vijfhonderd vluchtelingen uit het oorlogsgebied van Oekraïne in ons midden opgevangen. Die mensen vormen het levende bewijs dat we moed nodig hebben om in actie te komen tegen een weerzinwekkende oorlog. 

Moed is niet alleen de moeite waard, het is een noodzakelijkheid; een voorwaarde om te kunnen bestaan.

Onze Oekraïense inwoners tonen ons dat het onontbeerlijk is om te vechten voor vrede. Ze maken ons bovendien duidelijk hoe belangrijk het is om medemenselijkheid te koesteren en hoe wezenlijk het is om je opgenomen te voelen in een gemeenschap. 
Want we moeten ons realiseren dat de oorlog zich niet alleen afspeelt in Oekraïne, maar ook in de harten van mensen die zijn gevlucht, die huis en haard achterlieten. En ook in óns hart woedt die afschuwelijke oorlog. Wij voelen, leven en lijden mee; op afstand, maar in ons hart. 

De ander waarnemen en je verbonden voelen – ook al woont hij of zij ver van ons af – is een daad van medemenselijkheid. 
Nieuwsgierig zijn naar de ander maakt ons tot mensen. Mensen die hun hart openen, die tot empathie in staat zijn en die de moed opbrengen om hun hand uit te steken. 

Journaliste Natascha van Weezel heeft voor het Nationaal Comité 4 en 5 mei een artikel geschreven met de titel ‘Over leven met oorlog’.

In het artikel betuigt zij met terugwerkende kracht haar respect en dankbaarheid aan haar dappere opa en oma. Haar joodse grootouders overleefden de oorlog, maar kregen last van ‘survivor’s guilt’, van het schuldgevoel dat zij wél en veel andere familieleden de oorlog niet hadden overleefd.  De oorlog wierp niet alleen een slagschaduw over hún leven, maar werkte ook nog na in de derde generatie. Een familiegeschiedenis heeft zowel in negatieve als ook in positieve zin invloed op je leven.

Zo zien we in dit verhaal – maar ook in talloze andere verhalen hoe een oorlog doorleeft in toekomstige generaties. 

Enkel door interesse te tonen en nieuwsgierig te zijn naar de verhalen van de ander kunnen we een hechte gemeenschap zijn. 
Door de ander te willen kennen, kun je angsten, vooroordelen en onverschilligheid wegnemen. We hebben die verhalen nodig. Ze bieden houvast, bieden troost en schenken ons inzicht.

Ik roep daarom iedereen op om naar elkaar te blijven luisteren. Neem ook de verhalen van onze oorlogsvluchtelingen in jullie op. Wees nieuwsgierig naar hun verhalen, hun levens, hun angsten en verlangens. Sta open voor elkaar. Blijf verbonden.

Wie herdenkt, denkt opnieuw. Wij mogen ons gelukkig prijzen dat we in Nederland leven waar we al 78 jaar geen oorlogsgeweld hebben gekend. Juist daarom is het belangrijk dat we herdenken wat er tussen 1940 en 1945 is gebeurd en tevens denken aan anderen die vandaag in minder gelukkige omstandigheden leven. Vrede is niet vanzelfsprekend. Juist daarom moeten we haar blijven herdenken en vieren. We vieren onze vrede en tegelijkertijd herdenken we hen die hiervoor de hoogste prijs hebben betaald. 

Vrijheid – dat is inmiddels gemeengoed – kan niet bestaan zonder verantwoordelijkheid. Het is hartverwarmend te voelen dat we die verantwoordelijkheid in Beek serieus nemen. Dat doen we door hier vandaag weer in groten getale aanwezig te zijn, door samen te herdenken en door er te zijn voor de vluchtelingen uit Oekraïne. We zijn met elkaar verbonden. Met vroeger en met nu.

Beek heeft de moed. De moed om nieuwsgierig te zijn naar anderen. En de moed om de juiste vragen te blijven stellen. Beek heeft de moed om te kiezen én te verliezen. 
Omdat we ons dat maar al te goed realiseren maken we de juiste keuze. We denken, herdenken en komen in beweging voor een wereld die de moeite waard is om te worden beschermd. Er staat veel op het spel. Moedig voorwaarts!

Mayor's speech Dodenherdenking 2023

Dear residents of Beek,

The stakes are high. Very high. Our freedom and democratic values have suddenly come under threat. A war is raging in Europe.

In 2023, the one thing we need more of is courage. 

Courage also starred in the play Wie heeft de moed (Who is courageous enough?) by children’s author Jacques Vriens, shown in our Asta Theater earlier this evening.

‘Courage to choose and courage to lose’, as Jacques so aptly describes in the magnificent theatrical performance staged by the young actors of the Ons Genoegen drama society. 

We were confronted with four scenes in which courage invariably plays a part in making the right choice. And sometimes, you need to muster up the courage against your better judgement. The show takes inspiration from everyday situations that many in the audience will identify with. These are situations that we remember from our days at school, at work, or from our social life.
 
In one of the play’s monologues, a character reminisces about her primary school days. A friend of hers, who would later be diagnosed as autistic, was being bullied. The girl reflecting on that time in her life didn’t have the courage to stand up for her friend; she wasn’t courageous enough to continue the friendship. She abandoned her friend, Karlin. The experience is painful, and will also be painfully familiar to everyone.
We watched four short stories that get to the heart of why we are here together today. Each story is about having the courage and making a real difference. 

Courage is the key element in various life situations, both those of major and of minor importance. The courage to rebel against injustice and the courage to admit, as in the scene about Karlin, that you were wrong, that you made the wrong decision. But major events aren’t the only times in life that are linked to courage and rebellion. The beginnings of courage can be found in small deeds.

Jacques Vriens' wonderful play works its way into our minds, as good art should. 

Art also provokes questions: it brings us into contact with unusual situations and other people’s lives. 

Art, as they say in Flanders, questions something. It raises doubts. Art encourages you to think, to feel, and to ask questions about life or any other subject.
To make the right choice, you need the courage to ask the right questions.

The poet Remco Campert, who sadly passed away last year, dedicated a stanza in his 1970 poem Iemand stelt de vraag (Someone Asks the Question) to resistance and asking a question. 

The stanza reads as follows:
 
Resistance doesn’t begin with big words
but with small deeds

like a storm with a soft rustling in the garden
or the cat that suddenly goes off its head

like broad rivers
with a small spring
hidden in the forest

like a conflagration
with the same match
as you light your cigarette 

as love with a look
or a touch
or something in a voice that strikes you

asking yourself a question
that’s where resistance starts

and then asking someone else the same question.

Dear guests,

This is the essence of what we are doing here today. We are asking ourselves and each other the question: ‘Who is courageous enough’?

The fact that we are gathering on this National Remembrance Day to ask that question is an act of courage. We are commemorating the victims of war both past and present.

We are commemorating the dead. And we are praising those people who have the courage today to ask the right questions and take action against injustice, war, and other humanitarian disasters.

Inaction is for the cowardly. Looking the other way is for the unashamed. Those who fail to take action become complicit.

I am delighted that the courageous act of remembrance, of celebrating freedom, and of asking the right questions has found a following here. 
For Beek may be small, but it has a large humanitarian heart.

We have now hosted over 500 refugees from the war-torn Ukraine. These people are living proof that we need courage to take action against a repulsive war. 

Courage is not only worthwhile, but is also a necessity – a prerequisite for existence.

Our Ukrainians show us that the fight for peace is fundamental. They also make us realise how important it is to nurture compassion and how essential it is to feel part of a community. 
Because we have to realise that the war is not only taking place in Ukraine but also in the hearts of people who have fled, who have left their homes and livelihoods behind. That terrible war rages in our hearts, too. Despite not being on the front-line, we carry their pain with us. 

Acknowledging another person and feeling connected to them, even if they live far away from us, is an act of compassion. 
Being curious about other people is what makes us human. People who open their hearts, who are capable of empathising, and who have the courage to reach out. 

Natascha van Weezel has written an article for the National Committee for 4 and 5 May entitled ‘Over leven met oorlog’ (On living with war).

In the article, she pays respect and expresses gratitude to her courageous grandfather and grandmother. Her Jewish grandparents survived the war but suffered from survivor’s guilt after so many other family members had perished. The war not only cast a shadow over the lives of those who lived through it but also continued to have an effect on the third generation. A family history affects your life both negatively and positively.

This story, like countless others, demonstrates how the trauma of war lives on in future generations. 

Only by showing interest and being curious about others’ stories can we be a close-knit community. 
Being open to getting to know the other person is key to dispelling fears, prejudices, and indifference. We need those stories. They give us guidance, offer us comfort, and provide us with insight.

That is why I urge everyone to keep listening to each other and embrace the stories told by our war refugees. Be curious about their stories, their lives, their fears, and their desires. Be open to each other. Stay connected.

Remembrance is about reflection. We should consider ourselves lucky to live in the Netherlands, a country that has been free of war for 78 years. This is precisely why it is important that we remember the events of 1940 to 1945, while also thinking of others living in less fortunate circumstances today. Freedom is not to be taken for granted. This is precisely why we should continue to remember and celebrate it. We are celebrating our peace while commemorating those who paid the highest price for it. 

Freedom – something that we all have a stake in – cannot exist without responsibility. It is heart-warming to see how we take that responsibility seriously in Beek. As shown by how many of us have gathered here today to remember and support the refugees from Ukraine. We are connected with the past and with the present.

Beek is courageous: it has the courage to be curious about others, and the courage to keep asking the right questions. Beek has the courage to choose as well as lose. 
Realising this all too well, we are making the right choice. We are thinking, remembering, and standing up for a world that is absolutely worth protecting. The stakes are high. Let us move onwards, full of courage!