Toespraak Burgemeester dodenherdenking 2024

Lieve mensen,

Het feit dat we hier vandaag samen zijn zegt genoeg. Onze aanwezigheid op deze dodenherdenking is een duidelijke verklaring. We verklaren ons verbonden met elkaar.  Verbonden met het verleden, verbonden met het heden en verbonden met de toekomst. We eren deze dag vooral de herinnering; herdenken de geschiedenis en staan stil bij hen die werden vermoord en voor onze vrijheid vielen.  Een dodenherdenking verbindt ons met wat achter ons ligt, met de betreurde doden, maar het is ook een uitgestoken hand naar elkaar, naar de samenleving.

Zo lang we deze traditie van de dodenherdenking levend houden is er  – ondanks de onvoorstelbare ellende in de wereld met al haar oorlogsgeweld en brandhaarden – reden tot optimisme. Want tijdens deze jaarlijkse herdenking laten we zien dat we ons gevoel, onze empathie, compassie en onderlinge verbondenheid luider laten spreken dan alles wat ons uit elkaar drijft.

Verbondenheid duidt op een band. En wel een band met het verleden, met de doden van vervolging en oorlogsgeweld, maar ook met het hier en nu. Alles in de wetenschap dat oorlog, elke oorlog, elke onderdrukking waar dan ook ter wereld, doorwerkt in het heden. 

We staan in een lange keten die ons met de geschiedenis evenzeer verbindt als met elkaar. Die keten van verbondenheid, zo laten we hier vandaag in Beek zien, is oersterk. Onbreekbaar is ze echter niet. Want zoals we allemaal weten is iedere keten zo sterk als de zwakste schakel. En die zwakste schakel is in dit verband de vergetelheid. Het vergeten van de geschiedenis, het niet collectief onthouden van ‘s werelds onderdrukkingen, van de geleverde vrijheidsstrijd. Het vergeten is de echte vijand. 

Er ligt hier een belangrijke rol voor het onderwijs. Specifiek voor het geschiedenisonderwijs. De lessen die we uit de geschiedenis kunnen leren zijn namelijk zinvol. Ze helpen ons om het verleden te begrijpen in het licht en de uitdagingen van de tegenwoordige tijd. Meer begrip leidt tot ‘verschilligheid’. Wie de geschiedenis kent, kan namelijk niet onverschillig zijn, de schouders ophalen en onbewust verder gaan. 

In Beek zijn we niet onverschillig, we kennen onze geschiedenis en zijn verbonden met elkaar, maar ook met mensen die het moeilijk hebben. Die warme verbondenheid, die ik hier ook vandaag weer voel, raakt me. Met politieke opvattingen, noch met religieuze overtuigingen heeft dit iets te maken. Wat we niet alleen vandaag, maar ook in het dagelijks leven laten zien – bijvoorbeeld in de opvang van vluchtelingen – is ‘menselijkheid’. Ik ben er dan ook trots op dat wij in deze gemeenschap vooral ons hart laten spreken, ondanks de soms aanwezige verschillen in inzicht en ondanks de ook hier de kop opstekende polarisatie. 

Lieve Beekenaren, we herdenken vandaag de doden van vervolging en oorlogsgeweld. We staan stil bij hun levens en bij het ultieme offer dat ieder van hen heeft gebracht. We brengen een ode aan de geschiedenis. Ik moet eigenlijk zeggen de geschiedenissen, want er zijn ook veel vergeten geschiedenissen die we aan de oppervlakte moeten brengen. Neem het thema van onze Stichting Herdenking Oorlogsslachtoffers Beek die de zigeuner-razzia en deportatie van de familie Franz aan de vergetelheid wil onttrekken. Nog steeds weten we te weinig over het lot van de Roma en Sinti-gemeenschap tijdens de oorlog. Het is zaak die geschiedenis te kennen, het leed te erkennen en vervolgens de verhalen te blijven vertellen. Stichting Herdenking Oorlogsslachtoffers Beek zet hierin een indrukwekkende en noodzakelijke eerste stap. Want op het fundament van onze geschiedenissen kan de toekomst groeien.

Het landelijke thema van het Nationaal comité 4 en 5 mei is dit jaar ‘vrijheid vertelt: opmaat naar 80 jaar vrijheid’. Dit thema beschouw ik dan ook als een aanzet om de diversiteit en meerstemmigheid in de oorlogsgeschiedenis te erkennen en een plek te geven. Want we herdenken niet enkel de gevallenen van de Tweede Wereldoorlog, maar ook het verlies aan mensenlevens tijdens de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog. En al die andere doden na 1945 door oorlogen, geweld en terrorisme. Een dag als vandaag drukt ons met de neus op de feiten. De littekens die oorlogen veroorzaken zijn er voor altijd. Ze gaan over van generatie op generatie. Een oorlog werkt door in de tijd.

Tot slot, kunnen we niet voorbijgaan aan wat er in de wereld gebeurt. In Oekraïne, in Gaza. We mogen onze ogen niet sluiten voor de tenhemelschreiende ellende in de wereld. Tegelijk is dit ook een moment om in deze met conflicten, geweld en polarisatie gevulde wereld stil te staan bij onze vrijheid. Een vrijheid die we hier alweer bijna tachtig jaar ervaren. Maar een vrijheid die we nooit als vanzelfsprekend mogen zien. Ze verdient strijders, mensen die voor haar de barricaden opgaan. Want we dreigen te vergeten. We lopen het risico dat we kwijtraken wat we juist moeten koesteren.

Laat ik benadrukken: wij kennen geen oorlog, in ons land worden mensenrechten gerespecteerd en vindt er geen onderdrukking plaats. Dus laat ons de democratie vieren, ze koesteren. Dat doen we vandaag. En wel in de wetenschap dat we ons verantwoordelijk blijven voelen voor onze vrijheid, onze rechtsstaat en onze democratie. Mogen we voor altijd verbonden blijven met de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog en met de wereld om ons heen. Laten we de doden blijven herdenken; met respect en dankbaarheid voor onze democratie; ónze vrijheid.